اول: جنگ لفظی بر سر حمله به ایران بود که موجب شد انتظاراتی در بازار شکل بگیرد که بر اثر جنگ، میزان ارز تزریقی به اقتصاد ایران ناشی از صادرات نفتی و غیر‌نفتی کاهش یابد و بازار ارز که نیازهای مختلفی از جمله واردات را تامین می‌کند دچار کمبود عرضه و افزایش تقاضا شود. یک علت حاشیه‌ای نیز در اینگونه موارد وجود دارد که احتمال بحران، مردم را به سوی «ذخیره کردن مطمئن ارزش» سوق می‌دهد که مهم‌ترین آنها ارز، طلا و ملک است.

دوم: تحریم بانک مرکزی ایران باعث ایجاد دو نوع انتظار در آینده شد: اولا انتظار کاهش منابع ارزی دولت که با توجه به سهم دولت از کل بازار ارز ایران که 80درصد است، قابل‌ملاحظه است؛ ثانیا تحریم بانک مرکزی و قطع همکاری با آن در زمینه نقل و انتقال ارز موجب شد تا تصور شود که سیالیت ارز دچار خلل می‌گردد و مستلزم آن خواهد بود که عوامل اقتصادی به دنبال راه‌های دیگری چه رسمی یا غیر‌رسمی باشند تا سیالیت لازم را در امور ارزی به دست آورند که یک راه آن تهیه ارز کاغذی است که از بازار آزاد تامين می‌شود.

البته روشن است که هر چند واقعی بودن بسیاری از انتظارات در اقتصاد از نظر تجربی ثابت شده است (مثلا انتظارات تورمی، عامل مهمی در پیش‌بینی سطح قیمت‌ها در آینده است) ولی مسلم است به دلايلی مانند سطح پایین شفافیت در برخی راهبردها و تاکتیک‌های اقتصادی و سیاسی و همچنین القاي توهم توسط بعضی مراجع نظری به مردم که بسیاری از آنها فاقد اعتبار یا مغرضانه است باعث می‌شود که به‌خصوص در زمینه مورد بحث، قسمتی از انتظارات شکل یافته فوق موهومی باشد؛ ولی نمی‌توان همه آن را موهومی دانست. معمولا به مرور زمان انتظارات خود را تصحیح می‌کند و عوامل موهومی بیشتری را حذف و عوامل واقعی‌تری را جایگزین می‌نماید تا قیمت‌ها به ثبات برسد.

چه عواملی تورم افسار گسیخته در بازار ارز را تقریبا متوقف کرد؟

عوامل عمده عبارتند از:

1- شفاف شدن تاکتیک‌های دفاعی ایران که از طریق بعضی مانورهای منطقه‌ای و نمایش توانمندی‌های نظامی و موضع‌گیری‌های صریح و قاطع مقامات ارشد نظامی کشور به نحوی که منجر به حذف گزینه نظامی از صدر گزینه‌های غرب شد. 

2- توافق اصولی ایران و غرب و اثبات اراده طرفین جهت به نتیجه رسیدن مذاکرات دیپلماتیک.

3- خود تصحیحی انتظارات قبلی

4- مدیریت شایسته بانک مرکزی (البته با تاخیر) و اختصاص ارز مرجع برای واردات 2700 ردیف تعرفه کالايي از بین 6800 ردیف موجود و اجرای سیاست‌های حاشیه‌ای دیگر که جزو وظایف بانک‌های مرکزی به شمار می‌رود از جمله عملیات آزاد در بازار ارز و غیره.

5- سقوط قیمت جهانی طلا و پايین آمدن نرخ ارز برحسب یک تجربه شناخته شده در ایران.

6- بالابردن نرخ سود بانکی و جذب نقدینگی از بازار ارز توسط بانک‌ها که تاثیر عمده آن در بلندمدت خواهد بود و به این ترتیب قسمتی از رانت موجود در اعتبارات بانکی حذف خواهد شد. 

این عوامل باعث شد تا انتظار نرخ 3000 تومانی برای دلار فعلا عقیم شود. البته براساس تئوری و تجربه، تعادل پایدار در هر بازار آزادی هیچ وقت در آخرین نرخ‌ها صورت نمی‌گیرد؛ بلکه نوسانات تقریبا همچون عقربه یک قطب نما عمل می‌کند با این تفاوت که نوسانات نرخ‌ها در بازار لزوما قرینه نیست مثلا ممکن است در یک مقطع 1000 ریال به نرخ بازار افزوده و به‌دنبال آن فقط 100 ریال از نرخ آن کاسته شود، به هر حال آخرین قیمت دلار که بالاتر از 2000 تومان بود، دلیلی برای تعادل پایدار بازار در آن قیمت محسوب نمی‌شود. دخالت انتظامی در بازار ارز فقط توانست روی دامنه نوسانات تاثیر گذارد و بعضی معاملات جزئی را به تاخیر اندازد در حالی که معاملات کلان در بازار سیاه انجام می‌شد. تجربه نشان داده بود که بازار ارز، فرمان‌پذیر نبوده است و عوامل آن هم نصیحت پذیر نیستند!

نویسنده: دکتر سید احمد علی عاملی

عضو هیئت مدیره صنعت برق ایران

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: